Kan Şekeri Nedir ?
‘Şekerim düştü’, ‘Şekerim yüksek çıktı’ gibi cümleler size de tanıdık geliyor mu? Peki nedir bu şeker diye daha önce hiç düşündünüz mü? Kan şekeri olarak da bilinen glukoz tükettiğimiz besinlerden gelir. Vücudumuz, bazı yiyecekleri kan dolaşımında dolaşan bir şeker olan glukoza sindirir ve kan şekerini oluşturur.
Kandaki şeker yani glukoz her zaman bir denge içindedir. Bu dengenin bozulması yani kan şekerinin olması gerekenden az veya çok olması sağlık sorunlarına yol açabilir.
Açlık kan şekeri nedir?
En az 8-12 saatlik açlık sonrasında kanda ölçülen glikoz düzeyini açlık kan şekeridir. Sağlıklı kişilerde açlık kan şekerinin normal değerleri 70 – 100 mg/dl arasında kabul edilir. Hamilelerde açlık kan şekeri değeri ise 95 mg/dl altında olmalıdır. Açlık kan şekerinin 60 mg/dl altında ölçülmesi, hipoglisemi olarak ifade edilir ve hayatı tehdit edici boyutlara varabilir.
Açlık kan şekerinin 100 mg/dl üzerinde ölçülmesi şeker hastalığı açısından riskleri ifade eder. 126 mg/dl üzerinde ölçülmesi ise şeker hastalığının tanısal kriteridir.
Tokluk kan şekeri nedir?
Besin alımından 2 saat sonrasında ölçülen kan şekeri düzeyidir. 140 mg/dl üzerinde ölçülen tokluk kan şekeri değeri, şeker hastalığı açısından risk teşkil ederken, 200 mg/dl üzerindeki tokluk kan şekeri değeri şeker hastalığının tanı kriteridir.
Peki Kan Şekerini Nasıl Ölçebilirsiniz ?
Diyabet hastaları ve risk taşıyan bireyler için kan şekerinin normal seviyesini bilmek ve düzenli ölçüm yapmak çok önemlidir. Kan şekerini kan tahlili yaptırarak öğrenebilirsiniz. Ama daha kolay yöntemleri de elbette var. Evde kan şekerini düzenli olarak izlemek için bir elektronik kan şekeri ölçüm cihazı veya sürekli glukoz ölçüm monitörü (CGM) kullanılabilir. Ayrıca 3 aylık kan şekerinizin ne olduğunu görmek için hemoglobin A1c (HbA1c) testi de yaptırılabilir.
Düşük ve Yüksek Kan Şekeri Belirtileri
Düşük Kan Şekeri Belirtileri
Hipoglisemi, kandaki şeker seviyesinin normalin altına düşmesidir. Kan glikoz değeri, normalde 70-110 mg/dl arasında iken, şeker düzeyinin 50 mg/dl veya altına düşmesi ‘hipoglisemi’ yani ‘düşük kan şekeri seviyesi’ olarak tanımlanır. Fazla insülin veya oral antidiyabetik kullanmak, gereksinimden az karbonhidrat tüketmek, alkol kullanmak, menstrüasyon dönemleri, insülin enjeksiyonlarının yerini değiştirmek, sindirim problemleri ve ilaçları yanlış zamanda kullanmak kan şekerini düşürebilmektedir.
Belirtiler tansiyon düşüklüğüyle karıştırılabilir. Hipoglisemi belirtileri kişiden kişiye değişebilir ancak özellikle; halsizlik, yorgunluk, terleme, bilinçte karışıklık, baş dönmesi, bulanık görme, açlık, titreme gibi belirtilere dikkat etmek gerekmektedir.
Eğer kan şekeri ölçme aletiniz varsa, kan şekerinizi ölçerek ölçüm sonucuna göre; eğer kan şekerinizi ölçme imkanınız yok ise hipoglisemi bulgularına göre hareket etmelisiniz. Kan şekeriniz düştüğünde en doğru seçenek basit karbonhidratlardır. 15-20 gr karbonhidrat içeren besinler alınmalıdır. Şeker, meyve suyu bu gibi durumlarda kan şekerini hızlı yükselten besinlerdendir.
Yüksek Kan Şekeri Belirtileri
Yüksek kan şekeri (hiperglisemi) ise açlık kan şekerinin 125 mg/dl ve üzerinde olmasıdır. Tip1 ve Tip 2 diyabet dışında, ilaçlar, enfeksiyonlar, pankreas hastalıkları, kortizon kullanımı ve travma gibi durumlarda da kan şekeri yükselebilmektedir. Çok su içme, sık idrara çıkma, sık acıkma, bulanık görme, kilo kaybı, yorgunluk, baş ağrısı, yaralarda geç iyileşme, ağız kuruluğu gibi belirtileri vardır.
Kimler Risk Altında?
İdeal kilosunda olmayanlar, ailesinde şeker hastalığı olanlar, hareketsizlik, yüksek stres, fazla karbonhidrat alımı, kan yağlarının yüksek olması ve bazı hastalıklar da daha sık görülmektedir.
Kan şekerinin yüksek olması organ ve dokular için tehlikeli. Göz, kalp ve damar, böbrek, kemik ve eklem sağlığı için kontrol altında tutulmalı.
Kan Şekeri Neden Düşer ve Yükselir?
Kan şekerinin dalgalanmasının altında bir çok sebep yatıyor olabilir. Açlık tokluk durumu, egzersiz, stres, bazı hastalıklar kan şekeri seviyesini etkileyen bazı sebeplerden.
Uzun Süre Aç Kalmak Kan Şekerini Yükseltir mi?
Uzun süre aç kaldığınızda şekerin düşmesini beklersiniz değil mi? Aslında çokta haksız değilsiniz. Ama açlık durumunda vücudun birinci yakıt kaynağı glikozdur. Vücut kas ve karaciğer depolarında bulunan glikojeni kullanmaya başlar.12 saatten uzun açlıklarda ise vücut karbonhidrat dışı kaynaklardan enerji elde etmeye çalışır. Açlık durumunda kan şekerinin düşmesine yanıt olarak salgılanan stres hormonları kan şekerinin yükselmesine ve dengelenmesine yardımcı olur. Dolayısıyla sağlıklı bireylerde uzun süren açlık durumlarında vücut kan şekerini dengeleme eğilimindedir.
Uyurken Kan Şekeri Yükselir mi?
Uyurken kan şekerimizin düşmemesi için karaciğer çeşitli yollarla glikoz üretir. İnsülin direnci veya yetersizliği durumunda ise kandaki glikoz dokulara giremediği için kan şekeri yüksek seviyede kalabilir. Özellikle tip 1 diyabet hastaları gece mutlaka kan şekerini takip etmelidir.
Kan şekeriniz düştüyse!
Kan şekeri düştüğünde kan şekerini hızlı yükseltecek basit karbonhidratların tüketimi önerilir. 15-20 gr karbonhidrat içeren besinler ( 5-6 parça şeker, ½ bardak meyve suyu, 1 yemek kaşığı bal) alınmalıdır. 15 dakika bekledikten sonra kan şekeriniz hala düşükse 15-20 gr karbonhidrat daha alabilirsiniz.
Kan Şekerini Yükselten Besinler!
Bir besinin kan şekerinizi yükseltmesi için illa şeker içermesi veya ağzınızda şeker tadı bırakması gerekmiyor. Basit karbonhidrat içeren beyaz ekmek ve undan yapılmış gıdalarla içecekler, vücutta parçalanarak şekere dönüşür ve kan şekerinizi hızlıca yükseltebilir.. Diyabetli olmasanız bile insülini uyarmamak ve kan şekerinizi ‘zıplatmamak’ için bazı besinlerden uzak durmanız faydalı olur. Kan şekerini zıplatan besinler yazımızı okumak için tıklayabilirsiniz.
Kan şekeri kontrolünü sağlayabilmek için;
3 saatte bir ara öğünlü beslenme ile kan şekerinizin düşmesini engelleyin.
Ana ve ara öğünlerde lif zengini salatalar, tam tahıl ürünleri ekleyin.
Ara öğünlerde meyve tüketilecekse yanında protein veya yağ ile birlikte tüketilmelidir. Örneğin 1 porsiyon meyve ile 1 su bardağı süt tüketimi kan şekeri kontrolünde faydalı olacaktır.
Basit şeker içeren tüm yiyeceklerden uzak durun.
Kan şekerini hızlı yükseltebilen pirinç, patates, beyaz unlu ürünlerin tüketimine dikkat edin.
Kan şekerinin yönetiminde egzersiz faydalıdır. Açken yapılmamalıdır. Tip 1 diyabet hastaları ise egzersiz öncesi mutlaka kan şekerini kontrol etmelidir.
Alkol kan şekerini hızlıca düşürebileceği için tüketimine dikkat edilmelidir.
